صاحبدلان، یک اثر نمایشی معناگرا

سریال «صاحبدلان» این روزها از آنتن آی‌فیلم درحال پخش است.

به گزارش آی‌فیلم،  سریال پرطرفدار «صاحبدلان» محصول شبکه یک سیما به تهیه‌کنندگی رضا جودی، از یکشنبه ۲۲ فروردین به روی آنتن آی‌فیلم فارسی فارسی رفته است. به بهانه پخش این سریال، نگاهی به محتوا و مضمون آن داشته ایم.

شکی نیست که اگر «صاحبدلان» بهترین سریال مناسبتی ماه مبارک رمضان تلویزیون نباشد با نگاهی بدبینانه البته، دستکم در میان سه مجموعه برتر قرار می گیرد. سریال  محمدحسین لطیفی یک اثر نمایشی معناگرا به مفهوم واقعی کلمه است. صاحبدلان، نگاه ژرف و واقع گرایانه به مفاهیم ارزشی برآمده از قرآن کریم دارد، مبرا از هر اغراق و بزرگ نمایی و شعار و کلیشه. و اصالتش را در مرتبه اول، وامدار فیلمنامه جذاب و مستحکمش است به قلم علیرضا طالب زاده.

قصه از خواب پیرمردی صاحبدل به نام سیدخلیل صحاف زاده آغاز می شود که غل و زنجیرهایی را به دستان خود می بیند و با به امانت گذاشتن قرآنی در نزد او قوت می گیرد. جهد پیرمرد صاحبدل برای رمزگشایی از غل و زنجیرهای دیده در خوابش و اسم و مهرهایی که در صفحه آخر آن قرآن آمده، و چالش هایی که بر سر راه دارد، که مهمترین شان برادر بزرگترش جلیل است، وقایعی جذاب و دلپسند را در معرض دید مخاطبان سریال صاحبدلان می گذارد. طالب زاده نه تنها مصحف شریف را بهانه قصه گویی اش قرار می دهد که با بهره گیری از قصص قرآن، ماجراهایی جذاب و نفس گیر را در درازای فیلمنامه برای کاراکترهای خلق شده اش پی ریزی می کند. خلیل، موسی وار به نزد جلیل می رود که چونان فرعون، طاغوت وار خدا را بنده نیست و زنهارش می دهد از عذابی الهی که در راه است. و شاهین، پسر کوچک و ناخلف جلیل، رامین برادر بزرگتر خود را به کام مرگ می فرستد، از سر حسادت و کینه انباشته شده در دل؛ تمثیلی از روایت هابیل و قابیل، فرزندان آدم. از این دست نشانه های واقع گرایانه و ملموس بودن قصه صاحبدلان بسیار است.

علیرضا طالب زاده و محمدحسین لطیفی در مقام فیلمنامه نویس و کارگردان سریال «صاحبدلان» برای آن که رنگ و لعاب ماورای الطبیعه به اثر خود بدهند، نه به دنبال چشم برزخی رفته اند و نه از پی ابلیس روانه کرده اند تا تجسمش را در کالبد آدمی به نمایش بگذارند، بلکه اصالت را به قرآن مجید و مفاهیم والای آن داده اند و همین عامل مهم، برگ برنده شان است در جذب مخاطبان فراوان. داستانک های جذاب هم، چنان هنرمندانه و حساب شده در بستر قصه اصلی جاگذاری شده اند که بیننده را تا پایان سریال با خود همراه می کنند، از برای کنجکاوی و پی بردن به آخر ماجرا و آگاهی از سرنوشت خلیل و جلیل.

در «صاحبدلان» هر چند کاراکتر اصلی و به نوعی قهرمان قصه، خلیل صحاف زاده است اما دیگر شخصیت ها هم نقشی تاثیرگذار و قابل اعتنا در کنش ها و واکنش ها دارند. در پیوند با این ادعا، حتی نقش منشی دفتر جلیل که به شکل توامان مورد توجه و علاقه پدر و پسر قرار دارد هم در پیشبرد قصه غیرقابل کتمان است؛ همچنان که نقش محمود، پسر ناخلف خلیل.

فعالیت های هنری محمدحسین لطیفی سوای این که تا به امروز سریال های پرمخاطبی از جمله کت جادویی، سفر سبز، وفا، دودکش و همین صاحبدلان را ساخته و روی آنتن فرستاده و از این منظر توانایی های خود را به اثبات رسانده، از وجهی دیگر هم قابل ارزش گذاری است. او تقریبا تمام ژانرهای مختلف را چه در سینما و چه تلویزیون تجربه کرده و بیش و کم در همه آنها موفق بوده است. لطیفی همان قدر که خوب می تواند «سفر سبز» را به عنوان یک ملودرام اجتماعی بسازد، قادر است «سرعت» را در ژانر اکشن و «خوابگاه دختران» را در ژانر وحشت و «دودکش» را در ژانر کمدی و «نردبام آسمان» را در ژانر تاریخی و «صاحبدلان» را در ژانر معناگرا خلق کند و از همه این ژانرها هم سربلند بیرون بیاید.

لطیفی همچنین استاد بازی گرفتن از هنرپیشه هایی همچون پوریا پورسرخ است که عموما خودش را تکرار می کند و بر طبل کلیشه و تیپ می کوبد. پورسرخ اما به مدد هوشمندی و فرصت سنجی لطیفی، بهترین نقش آفرینی هایش در سینما و تلویزیون تا به امروز را در سال 1385 رو می کند، با سریال صاحبدلان و فیلم «روز سوم». پوریا پورسرخ در قالب شخصیت شاهین، یک جوان لمپن، سرگشته و بلاتکلیف در صاحبدلان فوق العاده است، همچنان که در فیلم «روز سوم» و در شمایل کاراکتر رضا. البته نباید از حق بگذریم و یادی از بازی سایر هنرپیشه ها در سریال صاحبدلان نکنیم، خصوصا حسین محجوب که آن قدر خوب در قالب شخصیت فرو رفته که گویی از مادر، سیدخلیل صحاف زاده متولد شده است.

سریال صاحبدلان با وجودی که 15 سال از ساخت و پخش اولیه اش می گذرد اما همچنان یکی از بهترین گزینه ها برای پخش در ماه مبارک رمضان است.

(یادداشت محسن محمدی برای وب‌سایت آی‌فیلم)

گفتنی است مجموعه تلویزیونی «صاحبدلان» هر روز ساعت ۱۶:۰۰ پخش می‌شود و بازپخش آن نیز در ساعت‌های ۰۰:۰۰ و ۰۸:۰۰ روز بعد خواهد بود.

بیشتر بخوانید:

دانلود و مشاهده سریال «صاحبدلان»

معرفی سریال‌های رمضانی تلویزیون

موفقیت صاحبدلان از برکات حضور قرآن بود

م ه / س م